بربط ساز ايراني كه از قديميترين اعصار نواختن آن در ايران رواج داشته است سر منشا؛ گيتار است . هنري جرج ماير مستشرق و موسيقي شناس معروف انگليسي ميگويد

باربي توس همان عود قديم ايران ، يعني بربط ميباشد و آنرا به اين سبب بربط نام نهادند كه كاسه اش به شكل سينه (بر ) مرغابي ( بط ) است . پس از تصرف ايران در قرن اول هجري بدست اعراب و نشر دين اسلام و نفوذ آن به گوشه و كنار جهان ، تاثيري كه ايران در آلات موسيقي داشت در همه جا راه يافت . اعراب كه ايران را مسخر كرده بودندخود تحت سلطه و نفوذ علم و ادب و هنر ايرانيان قرار گرفتند . در قسمت آلات موسيقي اين نفوذ حتي پيش از ظهور اسلام يعني هنگاميكه ايران بر عراق عرب فرمانروائي داشت شروع شد . در اين عصر است كه چنگ كه آنرا در بين النهرين جنگ مي گفتند و همچنين تنبور و بربط در آن كشور راه يافت . اعراب عود يا بربط را العود نام نهادند

در قرن 11 ميلادي بواسطه تصرف اعراب بر خاك اسپانيا بار ديگر العود به اروپاي جنوبي برده شد . عود شايد مهمترين ساز موسيقي است كه شرق به غرب داده است . العود كه در زبان انگليسي با حفظ حرف تعريف اول كلمه لوت خوانده شد انواع بسياري از آن مشتق گرديد

خانم اينگريد ذهبي در مقاله اي تحت عنوان پيدايش گيتار مينويسد : در سال 1492 هنگاميكه اعراب و يهوديها مجبور به ترك خاك اسپانيا شدند ، نواختن گيتار يا عود در اسپانيا و مخصوصاً در جنوب اين كشور چنان رواج يافت كه مردم آنرا به چشم ساز محلي خود مينگريستند . البته در اندازه گيتار تغييراتي داده شد ، آنرا كمي كوچكتر كردند و روي آن تزئيناتي نيز نقش كردند و آنگاه آنرا ويولا نام نهادند

از ماخذ ديگري كه براي گيتار آورده شده موريس جي سامرفيلد در كتاب گيتار كلاسيك از 1800 تا امروز چهار تار ايراني را منشا؛ اصلي گيتارذكر كرده اند و همچنين هنري جرج فاير در مقاله اي ميگويد : شيخ حيدركه در سال 898 هجري وفات يافته و يكي از مؤسسين سلسله صفوي است چهارتار را اختراع نمود

همچنيندر دائرةالمعارف آمريكا چاپ 5 - 1974 آورده شده : گيتار سازي است كه در قرن 12 ميلادي توسط اعراب از ايران به اسپانيا آورده شد ه است و مراجع گوناگون ديگري كه همه حاكي از اين است كه گيتار سازي است با اصالت و ريشه ايراني اما داشتن اين نكات تاريخي گذشته از اينكه به ما ديد ، هويت و تفكر سالم خواهد داد ، اين واقعيت را نيز گوشزد ميكند كه چگونه ما قرن هاست كه هويت اصلي خود را فراموش كرده ايم و هيچ قدمي در راه تكامل و اعتلاي اين ساز بر نداشته ايم و البته اين ضعف را بخوبي ميتوانيم در زمينه هاي ديگر نيز مشاهده كنيم

در نهايت سربلندي و افتخار براي ملت و كساني است كه چرخ تمدن و فرهنگ بشري را با عزم راسخ و تلاش بزرگ خود پيش برده اند از آنجمله آنان كه در راه تكامل و اعتلاي اين ساز كوشيده اند ، تاريخ و جامعه بشري از اسپانيا و مردان بزرگي همچون آگوادو ، شر ، تارگا ، سگوويا و ... سپاسگذار خواهد بود . اينان از جمله كساني هستند كه تمام زندگي خود را پارسايانه صرف اعتلاي اين ساز كرده اند



تاليف : سوسن شاكرين

http://guitarineh.ir

گیتار نوعی ساز زهی است که با پیک یا انگشت نواخته می‌شود و از این جهت که سیم‌های آن در اثر ارتعاش تولید صدا می‌کند به سازهای گروه کوردوفون (به انگلیسی: Cordophones) یا زه‌صدا تعلق دارد. این ساز علاوه بر داشتن قدمت تاریخی قابل توجه (چه از لحاظ ساختار آن و چه از لحاظ تکنیک‌های نوازندگی) توانسته‌است هم‌گام با تحولات موسیقی غرب پیشرفت چشمگیری داشته باشد؛ که در نتيجه گونه‌های متفاوتی از آن بوجود آمده و هم اكنون جایگاه ویژه‌ای در موسیقی جهان دارد.

سیر تاریخی

واژه guitar در زبان انگلیسی، gitarre در آلمانی و guitare در فرانسوی همگی مشتق شده از واژه guitarra در زبان اسپانیایی هستند که آن خود از واژه قیثاره در زبان عربی اندلوسی مشتق شده است. این واژه نیز خود مشتق شده از واژه لاتین cithara است که نسبت آن به واژه κιθάρα kithara در یونانی باستان می‌رسد. این واژه یونانی به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم از واژه پارسی کهن سیه‌تار (سه‌تار) آمده است. [۱]

روايت هاي متفاوتي در مورد تاريخچه گيتار وجود دارد عده ای بر این عقیده اند که گیتار از مصر سرچشمه گرفته است و عده ای نیز بر این نظرند که آن از سیتارای یونانی-آشوری (Greek Assyrian Cithara) که بوسیله رومی ها به اسپانیا آورده شده گرفته شده است. گیتار نتیجه تحول لوت در اروپا است. لوت نیز خود تحول یافته عود (به عربی العود=چوب) و بربط است. گفته می‌شود زریاب نامی عود را به اندلس آورد و از آن پس این ساز در اسپانیا و دیگر مناطق اروپا رایج شد.

در زمان حکومت اسلام در اروپا، این ساز توسط زریاب دارابگردی و چند تن از شاگردانش به آندلس برده شد. در آن زمان به گیتار، کیتارا یا قیتارا می‌گفتند و نام کنونی آن برگرفته از همین نام است. در واقع وجود پسوند تار در نام گیتار می‌تواند موید این باشد که گیتار سازی ایرانی است.

زریاب در ابتدا در اسپانیا شروع به آموزش گیتار کرد. در آن زمان اسپانیایی‌ها خود سبکی غنی بنام فلامنکو داشتند که با سازهایی از جمله کاستانت، کاخون با همراهی پالماس، بایلا (رقص فلامنکو) و کانته (آواز فلامنکو) نواخته می‌شد.

جد بزرگ تمام سازهایی که ما به عنوان کوردوفون از آنها یاد کردیم یک کمان موسیقی مي باشد که تنها یک سیم ساده به دو سر آن متصل بوده است که با کشیدن و رها کردن سیم صدایی در کمان ایجاد می شده و این صدا بوسیله یک تقویت کننده صوت که به آن متصل بوده تقویت می شده است. از آنجائیکه این سیم تنها یک صدای ساده ایجاد میکرده برای داشتن چندین صدا ابتدا یک سیم دیگر و سپس چندین سیم به اندازه های کوتاهتر به کمان بسته شده و از این طریق چندین صدا تولید گردیده است. ازدیاد این سیمها و افزوده شدن یک جعبه تشدید صوت منجر به اختراع چنگ کمانی (Harp Arquee) گردید. سپس سازی، متشکل از مجموعه ای از سیمها به نام لیر ظهور کرد که در آن سیمهایی به طول مساوی کار گذاشته شده بود. یونانیها دو نوع لیر داشتند، یکی به نام لیرا و دیگری به نام کیتارا، کیتارا بوسیله رومی ها تغییر شکل یافت؛ نام گیتار نیز از همین کلمه گرفته شده است . بعدها رو می ها برای نخستین بار سازهایی چون سیتارا، پاندورا Pandora و فیدیکولا Fidicula را نواختند و از این راه آلات کوردوفن در تمام اروپا رواج یافت؛ در واقع نخستین گیتارهای واقعی در آغاز دوره رنسانس به ظهور رسید؛ این گیتار ها به دلیل داشتن بدنه ای باریک و شکلی مدور متمایز بودند. به تدریج در قرنهای چهارده و پانزده پسوندهای موریسکا و لاتینا حذف شد و در سراسر اروپا آلات موسیقی خانواده گیتار با اسم هایی از قبیل: گیتارا، گیترنه، گیترن (Giteren)(سازی سیمی مفتولی و منسوخ شده شبیه به گیتار که به زبان فرانسوی گیترنه و به زبان اسپانیایی گیتارا گفته می شد.) و شیتارا معین شدند. در همان زمان گروه زیادی از سازهای خانواده کوردوفن، با اسمهایی از قبیل: ویهوئلا (Vihuela) در اسپانیا و ویولا (Viola) در ایتالیا خوانده می شدند. كه بعضی از این سازها با آرشه (de arco)، بعضی با مضراب (de penola) و بضی دیکر هم با انگشت (de mano) نواخته می شدند. بعدها از ویهوئلای انگشتی (Vihuela de mano ) نوعی گیتار بوجود مي آيد. درطی قرنهای چهارده و پانزده در شکل گیتار و ویهوئلاي انگشتي تغییرات قابل توجه ای بوجود مي آيد، به تدریج در پهلوهای آنها فرورفتگی ایجاد مي شود و در قرن شانزده هر دو ساز آشکارا شبیه گیتار مي شوند. در قرن شانزده این دو ساز در اسپانیا بسیار رایج بودند و نوازندگی با انگشت به حدی عمومیت پیدا کرد که پسوند انگشت (de mano) در این کشور به کلی از اسم این سازها حذف شد. از آن پس گیتار بدنه ای بزرگتر و شکلی مدورتر به خود گرفت.

اجزای گیتار




منبع